انواع روش های آبیاری کشاورزی

^{آبیاری به دو روش سنتی و نوین انجام میشود. معمولا آبیاری سطحی، نوعی آبیاری سنتی در نظر گرفته می‌شود که به شیوه‌ی آبیاری کرتی، نواری و شیاری تقسیم می‌شود.در آبیاری سطحی، آب از طریق لوله‌ها یا کانالهای کشیده‌شده در دل خاک عبور کرده و اندک اندک به درون خاک نفوذ کرده و به ریشه‌ی گیاه می‌رسد .}

^{طی سال‌های متمادی به دلیل هزینه‌ی پایین بهره‌وری از روش آبیاری سطحی، به عنوان مهم‌ترین و به صرفه‌ترین روش آبیاری استفاده می‌شد. اما به دلیل هدر رفت بسیار زیاد آب در این روش و عدم کنترل بهینه‌ی آب تامین شده برای ریشه‌ی گیاه، امروزه آبیاری‌های نوین تحت فشار جای این روش را گرفته‌اند .}

انواع روش‌های سنتی آبیاری سطحی

آبیاری کرتی

^{سال‌های متوالی، کشاورزان با دسته‌بندی باغ یا زمین کشاورزی خود به قطعات مربعی یا مستطیلی شکل، کرت‌هایی درست می‌کردند که آب را در دسترس گیاهان قرار می‌داد. اگر سری به زمین‌های برنج زده باشید یا باغ‌های میوه‌ را از نظر گذرانده باشید، بدون شک با این روش آشنا هستید. گاهی کشاورز بسته به نیاز گیاه (مانند برنج)، زمین را غرقاب می‌سازد؛ تا با اشباع کامل خاک از آب، کاملا برای کشت گیاه مناسب باشد. گاهی هم با زهکشی آب، مواد مورد نیاز را به آن می‌رساند. – این روش بیشتر برای خاک‌ها کم‌نفوذ و مزارع صاف مناسب است. ازآن‌جایی هم که آب قرار است تا مدتی بر سطح خاک باقی بماند، توصیه می‌شود در زمین‌های فاقد شیب از این روش استفاده شود.}

آبیاری غرقابی

^{در این روش سطح زمین کاملا غرق از آب می‌شود. آبیاری غرقابی معمولا به صورت دوره‌ای و دائم به انجام می‌رسد. از آنجایی‌ هم که زمین می‌بایست غرق در آب شود (مانند زمین برنج)، معمولا نباید شیبی داشته باشد. این روش نیز در زمین‌های کم‌نفوذ به انجام می‌رسد. علاوه بر این، این روش معمولا جلوی تهویه‌ی خاک را می‌گیرد. اگر هم خاک شور باشد، به خوبی آن را می‌شوید. معمولا آبیاری غرقابی، خود به سه گروه تقسیم می‌شود: * سیلابی *نواری * کرتی * ماندابی: در این روش از آبیاری سطحی، زمین دائما از آب پر و خالی می‌شود (به عنوان مثال، در صورتی‌که غرقابی دائم به طوقه‌ی گیاه یا بخش‌های دیگر آن صدمه بزند، از این روش استفاده می‌کنند) – اگر زمین شما اندکی شیب داشته باشد، باز هم می‌توانید از این روش استفاده کنید.}

آبیاری جویچه ای

^{به طور کلی، آبیاری جویچه‌ای یک روش آبیاری محبوب است که برای زمین‌هایی با کیفیت آب پائین و شیب زیاد مناسب است. در این روش، آب از طریق جویچه‌هایی که در زمین به دست آمده‌اند، به باغ‌ها می‌رسد. این روش آبیاری به دلیل سادگی و کم هزینه بودن، محبوبیت زیادی دارد.}

^{در روش آبیاری جویچه‌ای، باید مطمئن شویم که جریان آب کافی است تا به طور یکنواخت در جویچه جاری شود و توزیع آب بهتر شود. برای این منظور، می‌توان از چندین جویچه به طور همزمان استفاده کرد و یا از جویچه‌های با شکل زیگزاگی استفاده کرد که باعث توزیع بهتر آب در زمین می‌شوند.}

^{همچنین برای کاهش هدر رفت آب، می‌توان از روش‌هایی مانند کاشت درختان مقاوم به خشکی، کاشت گیاهان پوششی برای کاهش تبخیر و تعرق، و استفاده از مواد آلی برای افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک استفاده کرد.}

روش‌های آبیاری سطحی نوین

آبیاری شیاری

^{در این روش، شیارهایی در میان ردیف‌های گیاهان شکل می‌گیرد که آب در دل آن به جریان می‌افتد. اگر تابه‌حال سری به زمین پنبه زده باشید، بدون شک با این شکل آبیاری مواجه شده‌اید. شیارهایی که طی این مدل آبیاری، میان ردیف گیاهان کشیده می‌شود، کاملا تعمیم‌یافته با خط تراز زمین است.}

آبیاری نواری

^{بخصوص در میان باغ‌ها و زمین‌های غلات طرفدار زیادی دارد. در این روش، نوارهایی که طول آن‌ها حتی به 300 متر هم می‌رسد انتخاب می‌شوند؛ تا آب را بین ردیف‌های گیاهان تقسیم کنند. این نوارها سپس به انشعابات مختلفی تقسیم می‌شوند، تا آب را بین این انشعابات تقسیم کنند. این مدل آبیاری، معمولا در آن واحد که جریان از نوار عبور می‌کند، به گیاهان می‌رسند. – این روش هم در شیب‌های زیاد، کمی آبیاری را با چالش روبرو می‌کند. از آن گذشته، این روش، یکی از بهترین روش‌های کنترل آبیاری، بسته به گیاه و محصول است.}

آبیاری کم‌فشار

^{این آبیاری از طریق احداث کانال‌هایی صورت می‌پذیرد. در این نوع از آبیاری سطحی، آب بسیار کم‌تری نسبت به آبیاری تحت فشار استفاده می‌شود. یکی از مزایای مهم این نوع آبیاری، این است که آب فرصت نفوذ در خاک را پیدا می‌کند و از هدر رفت آب (مانند بخار شدن آن) جلوگیری می‌شود.این روش را می‌توان در زمین‌های شیب‌دار نیز به کار برد.}

روش‌های آبیاری نوین تحت فشار

^{یکی از روش‌های آبیاری نوین، آبیاری تحت فشار است؛ که طی آن، آب با فشاری بالاتر از فشار اتمسفر، از لوله‌های تعبیه شده عبور کرده و پس از پاشیده شدن بر روی گیاهان، در بخش‌های مختلف زمین یا باغ توزیع می‌شود.}

آبیاری قطره‌ای

^{شبکه‌ی لوله‌کشی، آب را با فشار کم بین انشعابات زمین تقسیم نموده، سپس با سرعت بالا و به شکل قطره روی گیاه اسپری می‌کند. از جمله مهم‌ترین مزایای این روش، سرعت بالا در آبیاری، قابلیت تصفیه‌ی آب، کنترل دقیق میزان آبیاری، امکان آبیاری نواری، لوله‌ای و قطره‌چکانی، هزینه‌ای اندک در مقایسه با سایر روش‌های مدرن آبیاری، جلوگیری از هدررفت آب و فرسایش خاک، قابلیت انعطاف در زمین‌های مختلف و… می‌باشد. بعلاوه عملکرد کودهای زمین را نیز تسریع می‌کند.}

آبیاری بارانی

^{روشی بشدت کارآمد که در واقع بارش باران را از طریق لوله‌های تعبیه شده در خاک و از طریق آب‌پاش‌هایی که به همین منظور در زمین کار گذاشته شده است، شبیه‌سازی می‌کند. این مدل آبیاری می‌تواند ثابت، نیمه ثابت یا متحرک باشد. معمولا سیستم‌های متحرک، آب‌فشان‌های متعددی دارد که آب توسط پمپ‌ها به محل آب‌فشان‌ها می‌رسد و سپس بر روی گیاه، به شکل باران اسپری می‌شود. روش بارانی نیز مانند روش آبیاری قطره‌ای، مزایای بسیاری دارد که می‌توان از میان آن به تناسب آن برای کودپاشی، جلوگیری از فرسودگی زمین، خنک‌سازی محصولات در صورت وقوع گرمای زیاد و… اشاره کرد. اما یکی از معایب این روش این است که در صورت وقوع باد، مقدار زیادی از آب به هدر خواهد رفت و در صورتی‌که شما سم‌پاشی کنید، این احتمال هست که سموم از روی گیاهان شسته شوند. بماند که این پروژه‌ها، معمولا به هزینه‌ی بالاتری هم برای راه‌اندازی نیاز دارد.}

^{آبیاری بارانی معمولا به چند روش اجرا می‌شود:}

• ^{قرقره‌ای: این روش آبیاری با کمک ماشین آبیاری قرقره‌ای، زمین شما را به شکل نواری آبیاری می‌کند. این روش‌ را می‌توانید برای مناطق مرتفع، ناهموار و انواع خاک‌های رسی و حتی شنی هم استفاده کنید. این روش آبیاری خود به دو دسته‌ آبیاری قرقره‌ای گان (تفنگی) و مه‌پاش تقسیم می‌شود.}
• ^{کلاسیک: یکی از ساده‌ترین روش‌های آبیاری بارانی، که آب از طریق پمپ بین انشعابات لوله‌ها تقسیم می‌شود. سپس از طریق آبپاش بین گیاهان پخش می‌شود.}
• ^{آبفشان غلطان: در این روش با کمک لوله‌های آلومینیومی، آب را از طریق یک موتور بنزینی به آبپاش‌ها می‌رساند و به وسیله‌ی چرخ‌ها، بین قطعات مختلف زمین جابجا شده و آب را تقسیم می‌کند. معمولا از این روش برای زمین‌های کشاورزی هموار و فاقد شیب استفاده می‌شود.}
• ^{آبفشان دوار: با کمک دستگاهی پیشرفته، آب از منبع به برج اصلی منتقل شده، سپس با فرمان موتور به آبفشان‌های دوار می‌رسد. این آبفشان‌ها نیز با حرکات دایره‌ای، آب را بین گیاهان پخش می‌کنند.}
• ^{آبفشان خطی: تنها وجه تفاوت در میان این مدل آبفشان با آبفشان دوار، حرکت خطی آن است؛ که ساختاری مستطیلی شکل دارد.}

آبیاری گلدانی

^{خاستگاه آن به ایران و شمال آفریقا می‌رسد. این روش که برای مناطق کم‌آب عالی‌ست، از روش آبیاری قطره‌ای گرفته شده و کوزه‌ یا گلدانی پر از آب درون خاک قرار می‌گیرد تا آب از طریق سوراخ آن به گیاه برسد. این روش از نظر صرفه‌جویی در هزینه‌ها و اتلاف آب حرف اول را می‌زند. اما توزیع رطوبت آن بسیار ریسکی و بستگی به نوع خاک، نوع گیاه، درزهای کوزه و… دارد.}

آبیاری میکرو

^{هر روشی که تنها مقدار اندکی از آب را (به اندازه‌ی نیاز گیاه در طول روز) به آن برساند، در این دسته قرار می‌گیرد. معمولا حجم آبیاری در این روش کم است و به روش‌های مختلف به انجام می‌رسد.}

• ^{موضعی: لوله‌های پلاستیکی بین بخش‌های مختلف زمین پخش شده و آب را در کنار ریشه‌ی گیاه، به بیرون می‌پاشد.}
• ^{سطحی: معمولا برای باغ‌ها و درختان استفاده می‌شود. در این روش دستگاه‌های کنترلی و لوله‌های بسیاری، آب را به انشعابات مختلف رسانده؛ و به روش قطره‌ای یا حداقل با دبی پایین به گیاه می‌رسانند.}
• ^{زیرسطحی: لوله‌هایی در زیر خاک تعبیه می‌شوند تا به میزان تنظیم شده، آب را به ریشه برسانند. یکی از مزایای این روش، عدم خرابی لوله‌ها به دلیل لگدخوردگی یا آفتاب‌زدگی‌ست.}
• ^{نبضی: به روش قطره‌چکانی یا از طریق آب‌پاش‌ها، آب را به گیاه می‌رساند.}
• ^{جرعه‌ای: این روش نیز مانند روش نبضی از طریق قطره‌چکانی یا آب‌پاش‌ها، آب را پخش می‌کند. به این تفاوت که جریان آب کنترل‌شده و مقطع بوده و گاهی میزان دبی بیشتر می‌شود.}  
• ^{حبابی: دبی آب در این روش بالاتر از معمول بوده، از طریق نوارهایی که میان مزرعه تقسیم می‌شوند؛ آب را به گیاه می‌رسانند.}
• ^{مه‌پاشی: در این روش، آبیاری به شکل افزایش رطوبت و پخش بخار بین گیاهان صورت می‌گیرد.}